Als vertrekker ben je druk bezig met de voorbereiding voor een wereldreis zeilen. Dan is medische voorbereiding misschien niet het eerste waar je aan denkt. Er zijn zelfs zoveel dingen die de aandacht vragen, dat het merendeel van de vertrekkers op medisch gebied niet goed voorbereid op weg gaat. Toch moet je als vertrekker voorbereidingen treffen voor medische ongevallen tijdens je wereldreis zeilen. Want stel dat jij midden op zee zit en je krijgt een ernstige verwonding, wat doe je dan?
Als je aan het begin staat van je wereldreis met je eigen schip, dan zal je niet de enige zijn die last heeft van ‘vertrekkers stress’. De spanning van het avontuur dat lokt, je bent druk met de voorbereidingen van het schip, met de route bepalen, je bent je kennis van meteorologie aan het bijspijkeren en misschien ook certificaten aan het halen. Medische voorbereiding voor je wereldreis lijkt dan misschien minder urgent en belandt daarom bij veel mensen onderaan de to-do lijst.
“Ik dacht: dat medische gedoe, dat komt later wel. Eerst moet mijn boot in orde zijn.”
“Ik dacht: dat medische gedoe, dat komt later wel” hoorde ik pas geleden een vertrekker zeggen, “tot het al juni was en ik eigenlijk al weg wilde. Maar toen waren er geen goede cursussen meer beschikbaar, die werden allemaal in de winter gehouden. Ik kon ook de juiste documenten niet meer op tijd regelen. Nu ben ik maar vertrokken zonder de zwaardere kalmeringsmiddelen en pijnstillers zoals morfine.” Juist voor de medische voorbereiding voor je wereldreis zeilen is het dus belangrijk om op tijd te beginnen.
Als huisarts en EHBO trainer voor vertrekkers en zeezeilers help ik je graag op weg, en daarom heb ik de Checklist Medische Voorbereiding Wereldreis Zeilen gemaakt.
Zo zorg je dat ook de medische zaken op tijd goed geregeld zijn. Daarnaast kun je in dit artikel diepgaande informatie lezen over alle voorbereiding voor de reis van je leven.
In dit artikel speciaal voor vertrekkers bespreek ik:
- Benodigde medische kennis
- Benodigde medische instrumenten
- Naslagwerken en protocollen die behulpzaam zijn aan boord
- De scheepsapotheek
- Communicatiemiddelen om contact op te kunnen nemen met een dokter
- 8 tips voor een perfecte voorbereiding voor je wereldreis zeilen
Het begin: de voorbereiding van de wereldreis zeilen
De eerste stap is het bepalen wat voor reis je gaat maken. Ga je als ultieme vertrekker in twee jaar direct de wereld rond en ga je naar afgelegen gebieden? Of doe je er langer over en blijf je eerst in de buurt van de kust? Ga je alleen, met twee bemanningsleden, misschien zelfs met kinderen op pad? Dit heeft allemaal invloed op de medische voorbereiding.
Voorbereiding voor langs de kust zeilen
Als je langs de kust zeilt, ben je binnen een dag in bereik van medische hulp. Dan is het bij ongevallen vooral belangrijk dat je weet hoe je deze tijd moet overbruggen. Hoe leg je een tijdelijk verband aan? Wat doe je met een (brand-)wond, breuk of hersenschudding tot je naar het ziekenhuis kan? Of een longontsteking: als deze net begint, vereist dat niet acuut een antibioticakuur. Je kunt nog wel even wachten tot je aan het eind van de dag aan land bent en de volgende dag naar een dokter kunt.
Voorbereiding voor oceaan zeilen
Als je echter de oceaan op gaat, dan ben je zomaar weken op jezelf aangewezen. In dat geval is het niet meer genoeg als je alleen bovenstaande ‘eerste hulp’ kunt verlenen. Je moet weten hoe je een drukverband op de juiste manier aanlegt en vervangt. Als één van je bemanningsleden een klap van de giek krijgt, dan moet je weten wat je moet doen. Een botbreuk moet dan niet tijdelijk goed verbonden worden, maar direct goed verzorgd. Tegen de tijd dat je bij een arts kunt komen, is de breuk deels weer vastgegroeid. Dan zal de zieke je dankbaar zijn dat zijn been ook echt recht staat!
Als diezelfde longontsteking van hierboven vijf dagen doorgaat, kan het opeens wél levensbedreigend worden. Dan is het noodzakelijk om hiervoor antibiotica te hebben en ook vaardigheid in het herkennen van een longontsteking en kennis van het toedienen van medicatie.
In ernstige gevallen moet je kunnen overleggen met medische diensten over de staat van een bemanningslid en in samenspraak met hen kunnen kiezen voor (zwaardere) medicatie.
You get the point. Een reguliere EHBO training en koffertje is niet voldoende voor een vertrekker.
Jouw route en jouw bemanning bepaalt welke medische voorbereiding er nodig is voor je wereldreis zeilen.
Jouw reisplan heeft invloed op:
- De kennis waar je over moet beschikken eenvoudige EHBO kennis of diepgaander, EHBO specifiek voor kinderen of alleen voor volwassenen.
- De medische instrumenten je als vertrekker aan boord neemt: moet je één dag overbruggen of moet je jezelf weken kunnen redden? Moet je als solozeiler jezelf behandelen of heb je meerder mensen die kunnen helpen?
- De naslagwerken je meeneemt en hoe gedetailleerd deze zijn.
- De soort en hoeveelheid medicatie aan boord, passend bij de medische situatie van de bemanning.
- De communicatiemiddelen waar je over wilt beschikken bij medische noodgevallen.
Benodigde kennis voor een wereldreis zeilen
Bij ongevallen is het hebben van medische kennis het belangrijkste. Alleen medische materialen aan boord hebben is niet voldoende, het komt er vooral op aan of je weet hoe je ze moet gebruiken.Weet jij bijvoorbeeld wat je moet doen als iemand die gevreesde blindedarmontsteking krijgt midden op zee?
Als je weet wat er belangrijk is bij een botbreuk, kun je zelfs van ducttape en een pollepel nog een spalk maken. Het is alleen iets lastiger om aan te leggen en oncomfortabel voor de zieke.
Het hebben van medische materialen is niet voldoende,
het komt er vooral op aan of je weet hoe je ze moet gebruiken.
Denk hierbij ook aan je bemanning. Heeft iemand suikerziekte? Dan is het handig dat iemand anders ook weet hoe je een hypo kan herkennen, en hoe te handelen en waar deze medicatie aan boord bewaard wordt. Gaan er kinderen mee? Dan zijn sommige EHBO adviezen net anders. Het geeft een prettig gevoel om daar voldoende kennis van te hebben. Neem deze dingen ook door met opstappers en zorg dat je op de hoogte bent van hun medische situatie.
Ik raad vertrekkers aan om zich in elk geval voor te bereiden op de volgende situaties:
- Basic life support, zoals reanimatie, stabiele zijligging aan boord en ABCDE-benadering
Dit is kennis voor acute zorg voor mensen in levensgevaar. Leer hoe je iemand moet benaderen en hoe je over vitale levensfuncties communiceert met de Radio Medische Dienst (RMD). - Bewustzijnsstoornissen en bewustzijnsverlies
Het herkennen en weten hoe te handelen is ook hier van levensbelang. - Verdrinking, second drowning en cold shock
Weet wat je moet doen als iemand in het water valt en herken de symptomen. - Hypo- en hyperthermie, hypoglycaemie en hoofdtrauma
Het gaat hierbij niet alleen om het goed reageren, maar ook om voorkomen. - Snij- en brandwonden, kneuzingen en botbreuken
In de praktijk zijn dit de verwondingen die het meeste voorkomen. Door de zoute omgeving en vaak verminderde hygiëne kan een kleine snee al snel gaan etteren. - Hechtingen, injecties en katheters plaatsen
Officieel medische voorbehouden handelingen, maar in geval van uiterste nood is er meestal niemand aan boord die hiervoor gecertificeerd is. Zorg dat je over basiskennis beschikt. - Tandheelkunde en mondhygiëne
Het plaatsen van een noodvulling kan veel pijn oplossen en is met de juiste kennis ook voor een leek goed te doen. - Behandeling van andere veel voorkomende kwalen aan boord
Zorg dat je kennis hebt van zeeziekte en behandelingen van kleinere ongemakken die op zee al snel zeer oncomfortabel worden. - Crisismanagement
Als het echt fout gaat, moet je kennis hebben van psychologie en je voorbereid hebben op noodsituaties.
Inclusief het contact maken met de RMD. - Geneesmiddelen
Het aan boord hebben van medicatie is niet voldoende, zorg dat je van alle medicatie weet hoe ze werken en wanneer je wat toedient. - Tropische omstandigheden bij ziekte
Zodra je de Atlantische oceaan overgestoken bent, gaat je lichaam anders reageren door warmte, vocht en andere bacteriën.
Kennis of kunde?
Voor al deze dingen is het handig om niet alleen de kennis te hebben, maar er ook mee geoefend te hebben in de praktijk. Cursussen zijn hier uitermate geschikt voor, daar kan je oefenen onder begeleiding van een expert. Daarom besteed ik uitgebreid aandacht aan praktische vaardigheden in de EHBO cursus voor vertrekkers en zeezeilers. Juist voor zeezeilers en vertrekkers is het belangrijk om een cursus te kiezen naadloos aansluit bij hun specifieke reis.
Kiezen van de EHBO training die bij je past
Stel jezelf bij het kiezen van een EHBO cursus de volgende vragen:
Is de training theoretisch of praktisch?
Veel trainingen verstrekken wel kennis, maar gaan weinig zelf praktisch aan de slag. Een powerpoint van bloedige foto’s kan heel spannend zijn, maar je hebt er meer aan als je daadwerkelijk een aantal keer geoefend hebt met verband. Bij een training van een grote groep mensen is er vaak minder tijd voor de praktijk. Vraag hiernaar bij de trainers voordat je je inschrijft.
Een powerpoint van bloedige foto’s kan heel spannend zijn, maar je hebt er meer aan als je daadwerkelijk een aantal keer geoefend hebt met verband.
Is het een algemene EHBO cursus, of is deze specifiek gericht op zeilers?
Het grote verschil tussen reguliere EHBO cursussen en trainingen die zich richten op (zee-)zeilers, is de mate van zelfredzaamheid die wordt aangeleerd. In menig algemeen EHBO boek zal men aanraden om een wond af te dekken tot de hulpdienst arriveert. Dit is niet voldoende op zee. Daarnaast houdt een specifieke cursus voor zeezeilers rekening met de praktijk aan boord: de beweging van het schip tijdens het behandelen, de beperktheid van materialen, het gebrek aan grote vlakke oppervlakken waar iemand stabiel kan liggen, etc. Je kunt namelijk leren hiermee om te gaan.
Is het theory-based of is het scenario-based?
Naar mijn mening is het belangrijk om in een cursus uit te gaan van mogelijke scenario’s die voor kunnen komen. Het is minder zinvol om een rijtje af te gaan van soorten verbanden en wat je met een specifieke soort allemaal kunt. Zodra je de EHBO kennis moet gaan toepassen, is het namelijk ook een situatie in de praktijk. Door getraind te zijn om te denken in scenario’s, stap je beter voorbereid aan boord.
Is het een basis cursus of uitgebreide cursus?
Persoonlijk vind ik het ook belangrijk dat vertrekkers kennis hebben van medisch technische handelingen. Deze zijn normaal gesproken voorbehouden handelingen en mogen alleen uitgevoerd worden door mensen die daarvoor gecertificeerd zijn. Maar bij ernstige ongevallen geldt: nood breekt wet. Als je buiten bereik bent van elke medische hulp en er is een levensbedreigende noodsituatie, dan is het goed om te weten hoe je een wond moet hechten en hoe je een injectie moet zetten. Dit is dus alleen in geval van uiterste nood, waarbij er geen andere mogelijkheden meer voorhanden zijn, en altijd in overleg met de Radio Medische Dienst.
Ook kies ik er bewust voor om uitgebreid in te gaan op de medicatielijst van de KNRM. Ik wil dat vertrekkers niet alleen een lijstje hebben met medicijnen, maar dat ze voor elk medicijn weten waar het voor dient. Dat ze weten wanneer ze voor een bepaald medicijn moeten kiezen, wat de verschillen zijn tussen medicatie vormen en hoe ze het moeten toedienen. Dit zijn zaken die bij een reguliere EHBO cursus natuurlijk niet aan bod komen.
De medische instrumenten voor vertrekkers
Een groot marineschip heeft een volledige OK tot zijn beschikking, maar een zeilschip dat in dagtochten naar het zuiden vaart heeft genoeg aan een goede EHBO koffer. Voor kustzeilers heb je genoeg aan materialen om een dag te overbruggen. Voor een oceaanoversteek moet je jezelf weken kunnen redden. Als solozeiler moet je ook voldoende instrumenten hebben om jezelf te kunnen behandelen.
Wat neem je mee op een wereldreis zeilen?
Voor lange oversteken is een reguliere EHBO koffer niet voldoende. Ten eerste heb je bij een grote wond niet voldoende aan één verband. Je moet het verband regelmatig zelf kunnen verversen. Ten tweede zitten er in een reguliere koffer alleen materialen om je te kunnen redden tot de medische hulpdienst er is. Midden op zee moet je dus zorgen dat je alle materialen en apparatuur bij je hebt om zelfstandig te kunnen handelen.
In de video hieronder leg ik meer uit over wat er in een EHBO koffer van een vertrekker moet zitten.
Ik heb een aparte lijst gemaakt met wat ik vertrekkers aanraad om mee te nemen, voor zowel de kustzeiler als de oceaanzeiler. Dit zijn namelijk ook de materialen die ik in mijn Offshore EHBO koffers verstrek.
De keuze van vaargebieden speelt ook hier een grote rol bij de medische voorbereiding van je wereldreis zeilen. In het algemeen kan je aannemen dat je bij 30 mijl uit de kust verlies van marifoonbereik hebt. Hierdoor is het ook lastiger voor hulpdiensten om met je te communiceren en bij je te kunnen komen.
Als je op veel gevaren routes vaart in de populaire seizoenen, heb je ook meer kans dat er een groot schip in de buurt is die hulp kan verlenen. Ook dit kan natuurlijk één of enkele dagen duren. Dit wordt in de Stille Oceaan en in de Arctische gebieden steeds lastiger. Daar ben je dus nog meer op jezelf aangewezen.
In mijn koffers heb ik daarom verschil gemaakt tussen Offshore Basis (minder dan 24 uur buiten bereik van medische hulp) en Offshore Plus (meer dan 24 uur buiten bereik van medische hulp).
AED: Goede voorbereiding voor je wereldreis zeilen of niet?
Er zijn regelmatig discussies onder vertrekkers over de vraag of het verstandig is om een AED aan boord te hebben. Een AED is helaas geen wondermiddel en geeft in beperkte situaties uitkomst. Bij ongeveer de helft van de mensen die een hartaanval krijgen, is er sprake van een hartritmestoornis. Je zou het kunnen zien als een hart dat als een gek tekeer gaat, maar niet goed meer pompt. In deze gevallen kan kan een AED tijdelijk helpen. Bij de andere helft van gevallen stopt het hart helemaal, dit is een hartstilstand. Hierbij kan een AED geen hulp bieden en is er reanimatie nodig.
Keten van overleven
Naar mijn mening is het voor vertrekkers die een wereldreis gaan zeilen niet verstandig om een AED aan boord te hebben. Dat is niet alleen omdat het slechts in bepaalde gevallen van hartritmestoornissen effectief is. Nog belangrijker is dat de overlevingskans bij een hartstoornis altijd afhangt van de keten van overleven. In deze keten is degene die de aanval signaleert en gaat reanimeren de eerste schakel en zijn de ambulance en het ziekenhuis de essentiële andere schakels. Met een AED schok je de ritmestoornis eruit, maar de onderliggende oorzaak van de stoornis los je hiermee niet op. De hartstoornis kan tien minuten later weer de kop opsteken. Voor het overleven van een serieuze hartstoornissen, waarvoor je de AED nodig hebt, heb je specialistische hulp en professionele interventies nodig.
Ik vergelijk het met een emmer water die in de bodem een gat heeft, je kunt er wel een pleister op plakken, maar binnen de kortste keren zal er weer water uit lekken. Je kunt pleisters blijven plakken zoveel je wilt, maar je hebt een plug nodig om te zorgen dat het water niet uit de emmer loopt. Die plug, dat is medische hulp.
Zonder specialistische medische hulp zul je iemands leven niet kunnen redden. Wel wil je bij een hartstilstand voor je gevoel er alles aan gedaan hebben om iemand te redden. Daarom kies ik er toch voor om tijdens mijn cursus Eerste Hulp Aan Boord tijd te besteden aan reanimatie. Vooral omdat je 95% van de tijd tijdens je wereldreis wél in de buurt van medische hulp zult zijn. Tenzij je Mark Slats achterna gaat, en non-stop de wereld rond zeilt.
Naslagwerk voor je voorbereiding én tijdens je wereldreis zeilen
In geval van nood wil je snel kunnen handelen, dan heb je weinig tijd om dingen uit te zoeken. Neem dus voldoende handleidingen mee, in boekvorm of als offline apps of pdf’s, op meerdere apparaten.
Zeker voor vertrekkers adviseer ik altijd om in de buurt van de marifoon een uitgeprint protocol te hangen van wat je moet zeggen bij een mayday of panpan, en protocollen te hebben van worst case scenario’s. Het geeft rust om in momenten van paniek een helder plan te hebben. Zodat iedereen weet: als scenario A gebeurt, dan doen we dit. Als scenario B gebeurt, dan doen we dat.
Het is absoluut noodzakelijk om voor vertrek te zorgen dat elk bemanningslid weet om te gaan met de marifoon en deze noodprocedures kent, ook als ze geen marifooncertificaten hebben. Want ook hier geldt: nood breekt wet, als degene met het certificaat gewond is, dan zullen andere bemanningsleden het over moeten nemen.
Medische naslagwerken voor een wereldreis
Boeken
- Boordboek EHBO, Douglas & Berry
- Boordboek noodprocedures, Jimmy Lengkeek
- Medische handboek voor watersporters, Fulco van der Leer
- Een naslagwerk zoals Mercks Manual of Ships
NB: Maak een keuze welke boeken je meeneemt, verwar jezelf niet door teveel verschillende medische handboeken.
Handige websites
- LCR.nl, medisch advies voor wereldreizen naar de tropen, verbonden aan Reisapp Buitenlandse zaken
- Farmacotherapeutisch Kompas, geneesmiddelenbijbel, zie ook hun app hieronder
- Thuisarts.nl
Procedures en PDF’s
- Procedure van Radio Medische Dienst
- International medical guide for ships (gratis bij vaarwinkel)
Apps
- Farmacotherapeutisch Kompas: geneesmiddelenbijbel
- Reisapp Buitenlandse zaken
Scheepsapotheek van de vertrekker
Als je een wereldreis gaat zeilen, wil je voldoende medicatie bij je hebben om je te kunnen redden als er geen medische hulp beschikbaar is. Voor dit uitgebreide onderwerp heb ik een apart artikel geschreven: een scheepsapotheek samenstellen. Hierin besteed ik uitgebreid aandacht aan alles waar je aan moet denken, inclusief een handige tijdsplanning met alles wat je moet doen voor vertrek, die je kunt uitprinten en bijhouden.
Communicatiemiddelen voor het inschakelen van medische hulp
Bij medische ongevallen kun je overal ter wereld contact opnemen met de Radio Medische Dienst (RMD) van de Nederlandse Kustwacht. De RMD is een groep artsen die 24 uur per dag klaar staan om te advies te geven bij medische noodgevallen. Ze zijn op de hoogte van situaties die op zee kunnen gebeuren en geven via beschikbare communicatiemiddelen advies wat je het beste kan doen. Waar nodig assisteren ze ook bij het organiseren van hulpacties. Vaak stellen ze eerst uitgebreid vragen, algemene vragen over het schip en specifieke vragen over de noodsituatie. Zo kunnen ze op afstand een juiste diagnose stellen. Denk hierbij aan wat is de hartslag van de gewonde, hoe is de ademhaling, etc. Je moet weten hoe je deze vitale functies kunt meten, zodat je ze kunt doorgeven aan de arts. Om hier goed antwoord op te kunnen geven, besteed ik hier extra aandacht aan tijdens de Eerste Hulp Aan Boord training. Na de diagnose geeft de RMD instructies hoe je het beste hulp kunt verlenen met de middelen die je op jouw schip beschikbaar hebt.
De RMD is beschikbaar via telefoon, marifoon, satelliet telefoon, korte golf radio en e-mail. Alleen voor spoedgevallen zijn ze 24 uur per dag bereikbaar, voor andere gevallen zal je vraag tussen 6.00 en 20.00 uur UTC worden behandeld. Lees meer over hun diensten op hun website, en download daar meteen de vragenlijst waar ze mee werken.
Overigens kun je ook contact opnemen met de lokale kustwacht van het land waar je zeilt, maar in de praktijk blijkt dat het prettig is om in je moedertaal te communiceren
Communicatiemiddelen tijdens het zeilen
Niet alleen voor de veiligheid van het schip, maar ook voor medische noodgevallen is het van levensbelang om voldoende communicatiemiddelen te hebben aan boord. Ook dit hoort bij de medische voorbereiding van je wereldreis zeilen. Midden op zee kan het zijn dat er geen schepen binnen marifoonbereik zijn. En wat doe je als je marifoon onverhoopt stuk gaat? Meerdere communicatiemiddelen zorgen ervoor dat je altijd een manier hebt om hulp in te roepen. Denk aan:
- Satelliet telefoon;
- SSB zender (korte golf);
- Iridium, waar je e-mails mee kunt versturen;
- EPIRB, alleen voor levensbedreigende situaties, als de persoon moet worden geëvacueerd buiten radiobereik;
- AIS transponder, niet primair een communicatiemiddel, maar wel prettig om te kunnen zien welke schepen bij je in de buurt zijn. Dan kan je er eventueel naartoe varen of ze gericht oproepen, zodat de kans groter wordt dat ze reageren.
Als er grotere schepen bij je in de buurt zijn, kun je in geval van nood zeker contact met hen opnemen. Marine- en cruiseschepen hebben een dokter aan boord en vaak mogelijkheden voor het uitvoeren van operaties.
Ook voor vertrekkers geldt: Door herhaling wordt men bedreven
Alles wat je niet direct nodig hebt, vergeet je weer. Maar wat je blijft herhalen, onthoud je steeds beter. Misschien wist je tijdens de cursus Eerste Hulp Aan Boord precies hoe dat verband aangelegd moest worden, maar weet je dat na twee jaar nog? Daarom adviseer ik altijd om regelmatig even te oefenen op rustige momenten aan boord.
Zit je lekker met andere vertrekkers in de kuip? Pak de EHBO koffer er eens bij en leg eens een drukverband aan. Zwachtel eens een enkel of luister naar iemands longen. Als je niet dagelijks naar longen luistert, weet je namelijk niet hoe dat normaal gesproken klinkt. Zodra je oefent en dat wel weet, kun je ook horen wanneer er iets mis is.
Verveel je je tijdens een rustige oversteek? Dat is een perfecte gelegenheid om het medische gedeelte van zeilboeken nog eens door te lezen! Bijvoorbeeld in de RYA pilots en in de Bloc Marine staan goede samenvattingen voor het verlenen van eerste hulp aan boord.
BHV’ers moeten elk jaar een opfriscursus doen, vertrekkers moeten zelf zorgen voor het opfrissen van hun kennis.
Overige voorbereidingen wereldreis zeilen
Tenslotte nog een aantal tips voor vertrekkers bij de voorbereiding van de reis van hun leven:
- Doe een gezondheidscheck bij je huisarts. Zo voorkom je onderweg onprettige situaties die aan wal eenvoudig op te lossen waren. Bijvoorbeeld door je oren uit te laten spuiten, of toch even te laten kijken naar dat vervelende plekje.
- Neem voor elk bemanningslid een medisch paspoort mee, die verstrekt wordt door je apotheek. Dit is geen officieel reisdocument, maar een handige uitdraai van de medicatie die je gebruikt. Schrijf hier zelf andere belangrijke informatie bij, zoals bloedgroep en allergieën.
- Ga langs je tandarts voor een uitgebreide controle, om zeker te weten dat je onderweg niet voor verrassingen komt te staan.
- Zorg eventueel voor een grotere dekking voor tandzorg voor het jaar dat je vertrekt, als je weet dat je dat jaar een grotere check doet.
- Verwacht je veel medische zorg voor vertrek en worden medicijnen vergoedt? Overweeg dan om je eigen risico te verlagen voor het jaar dat je vertrekt.
- Wees niet overdreven in het meenemen van heftige medicatie, maar neem ruim voldoende mee van algemeen beschikbare medicijnen. Vraag andere vertrekkers ook gerust om advies. Dertig zakjes ORS bij de Etos afhalen is geen overbodige luxe!
- Stem bij de voorbereiding van je wereldreis zeilen je zorgverzekering af op je reisverzekering. Zo ben je niet onnodig dubbel verzekerd voor medische hulp in het buitenland. Lees de voorwaarden goed door, zodat je weet wat er wel en niet gedekt wordt.
- Als vertrekker kom je er snel genoeg achter: alles wordt nat! Print alle belangrijke documenten uit en plastificeer deze. Hierdoor heb je altijd de belangrijke dingen bij de hand en blijven ze leesbaar.
Ik hoop dat je als vertrekker met deze blog een goed beeld hebt gekregen van de medische voorbereidingen van je wereldreis zeilen.
En heb je nog vragen? Stuur me gerust een mail op info@rsmedicalsailing.nl.
